درباره سرنوشت بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه

سایت دکتر احمد مظفری : بعد از تعطیلی کتابخانه امامزاده یحیی(ع) بابل و تخلیه طبقه دوم این کتابخانه که بنیاد مازندران‌پژوهی زنده‌یاد انوشه در آن مستقر بود، اکنون با انتقال ۲۰ هزار جلد کتاب تخصصی تاریخی و فرهنگی ارزشمند به ویژه در حوزه فرهنگ مازندران به انبار و نگهداری‌شان در شرایطی نامناسب، سرنوشت این مرکز پژوهشی مهم و ارزشمند با ابهام جدی مواجه است.

به گزارش خبرنگار ایرنا، بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه که با مدیریت استاد فقید زنده‌یاد حسن انوشه از شهریور سال ۱۳۹۶ در طبقه دوم کتابخانه سه طبقه امامزاده یحیی(ع) بابل برای تهیه دانشنامه مازندران راه‌اندازی شد، این روزها به سرنوشت عجیب و مبهمی دچار شده است.

استاد حسن انوشه دانشنامه‌نگار برجسته اهل بابل، مؤلف مجموعه ۹ جلدی دانشنامه زبان فارسی، مترجم مجموعه پنج جلدی تاریخ کمبریج و مدیر گروه تاریخ مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی بود که فروردین ۱۳۹۹ در سن ۷۵ سالگی درگذشت. او سال ۱۳۹۵ چهار سال پیش از این‌که چشم از جهان فروبندد تصمیم گرفت گامی برای تالیف دانشنامه مازندران بردارد که این اقدام را طبق دوم کتابخانه امامزاده یحیی(ع) بابل آغاز کرد و یک سال بعد نیز به همین بهانه، بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه در همین محل تشکیل شد تا فرآیند اقدامات پژوهشی در این مرکز حتی پس از انتشار دانشنامه مازندران ادامه یابد.

عمر زنده‌یاد انوشه به دنیا نبود تا حاصل آخرین تلاشش در حوزه دانشنامه‌نگاری را که به زادگاه خودش اختصاص داشت ببیند، اما این دانشنامه در سه جلد و با ۶ هزار و ۵۰۰ مقاله پس از مرگ استاد توسط نشر نی منتشر شد و اثری جاودان از حوزه دانشنامه‌ها از او به یادگار ماند.

یادگار مهم دیگر استاد انوشه برای فرهنگ و هنر مازندران و به ویژه بابل، همین بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه است که اکنون به سرنوشت مبهم و عجیبی دچار شده است. کتابخانه امامزاده یحیی(ع) بابل که پس از بی‌نتیجه ماندن مذاکره بین اداره اوقاف و امور خیریه شهرستان بابل و سازنده این کتابخانه در نهایت با حکم قضایی تخلیه شد و سرنوشت مرکز پژوهشی و فرهنگی معتبر بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه را برای شهروندان و دوستداران تاریخ مازندران به یک دغدغه جدی تبدیل کرد.
در ماه‌های اخیر نیز این بنیاد با راه‌اندازی سایت دانشنامه مازندران در حال بارگذاری همه مقاله‌های این دانشنامه در سایت بود که با اقدام شوک‌آور تخلیه روبه‌رو شدند. مهم‌تر این‌که این مرکز پژوهشی حدود ۲۰ هزار جلد کتاب تخصصی تاریخ مازندران را جمع‌آوری کرده بود که این کتاب‌ها اکنون به یک انبار منتقل شده است.

صاحبنظران و نخبگان دانشگاهی که با این بنیاد همکاری داشتند این اقدام را غیرقابل باور می‌دانند و از مسئولان و حتی خیران حوزه فرهنگ شهر درخواست چاره‌اندیشی فوری برای احیاءِ این مرکز را دارند. این افراد معتقدند در روزهایی که فضای مجازی با خبرهای مسموم کننده افکار عمومی را هدایت کرده و به نوعی برای مردم مرجعیت یافته، باید از محل فعالیت عده‌ای طرفدار فرهنگ و تمدن که با هزینه شخصی خود بدون چشمداشت در حال پژوهش بودند صیانت کرد.

از نگاه این گروه، خودآگاهی تاریخی برای یک جامعه بسیار اثربخش و ضروری است و در دوره‌ای که بی‌هویتی آسیبی جدی برای جامعه محسوب می‌شود، مراکزی مانند بنیاد مازندران‌پژوهی باید فعال باشند. پژوهش‌هایی که در این بنیاد انجام می‌شد برای حفظ فرهنگ کهن مازندران و همچنین در حوزه‌های طبیعی و زیست‌محیطی مازندران از ارزش بالایی برخوردار بود. اما در حال حاضر با تعطیلی بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه با توجه به نبود امکان مالی برای تهیه فضایی مناسب به منظور از سرگیری فعالیت بنیاد، احیای این مجموعه دشوار به نظر می‌رسد.

احیای بنیاد دشوار شد

در این پیوند عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در رشته باستان‌شناسی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: خبر تخلیه بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه شوک‌آور بود و احیای دوباره این بنیاد بسیار دشوار شده است. چهار سال با این مجموعه همکاری داشتم و شاهد بودم که پژوهش‌های علمی ارزشمندی در این بنیاد انجام شد.

پروفسور حسن فاضلی نشلی گفت: بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه در مسیر تکاملی قرار گرفته بود و نقص‌های موجود در این مجموعه به مراتب کاهش یافت.

وی تصریح کرد: در دوره‌ای که فضای مجازی با آن همه اطلاعات نادرست برای افکار عمومی مرجع شده، وقتی یک گروه صاحب‌نظر از سراسر کشور برای انجام تحقیقات علمی زیر یک سقف جمع شده‌اند باید مورد حمایت قرار گیرند.

این باستان‌شناس برجسته کشور اظهار کرد: بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه یکی از مراکز تحقیقاتی ارزشمند کشور بود که می‌توانست در جهت هویت‌بخشی نسل جوان اقدامات خوبی ارائه کند. هویت‌بخشی برای نسل جوان جامعه در این مقطع زمانی یکی از ضروریات است و بنیاد مازندران پژوهی انوشه در این مسیر نقش برجسته‌ای داشت.

فاضلی نشلی خاطرنشان کرد: این بنیاد پشتوانه‌ای مردمی داشت که با کمک‌های مردمی هم اداره می‌شد و در مسیر خودآگاهی تاریخی حرکت می‌کرد. هر چند به احیای این مجموعه امیدی ندارم، اما تقاضای ما از بزرگان شهر بابل و مسوولان استانی و شهرستانی آن است که اجازه ندهند این مجموعه فعالیت علمی و پژوهشی خود را به صورت کامل قطع کند.

انتقال ۲۰ هزار جلد کتاب به انبار

پژوهشگر فرهنگ و تاریخ و سرویراستار دانشنامه مازندران نیز که پس از درگذشت استاد انوشه مسئولیت اصلی پیگیری و سرپرستی تالیف این اثر را به عهده گرفت و حضور مستمری در مرکز مازندران‌پژوهی داشت نیز به خبرنگار ایرنا گفت: بعد از تخلیه بنیاد مازندران‌پژوهی انوشه ۲۰ هزار نسخه از کتاب‌های تخصصی مربوط به تاریخ مازندران به یک انبار منتقل شد.

بیژن هنری‌کار با بیان این که تعطیلی این بنیاد اقدامی بهت‌آور است، اظهار کرد: تمام مقاله‌های دانشنامه در حال بارگذاری در سایت دانشنامه مازندران بود که متاسفانه اکنون بارگذاری مقاله‌ها متوقف شده است.

وی افزود: برای تهیه دانشنامه مازندران علی شافی بنیان‌گذار کتابخانه امامزاده یحیی(ع) از قرض‌الحسنه توسعه عصر شمال بابل وام گرفت تا دانشنامه مازندران در سه جلد چاپ شود.

هنری‌کار در خصوص فعالیت دوباره این بنیاد ابراز ناامیدی کرد و گفت: انتظار ما از بزرگان شهر بابل به ویژه امام جمعه محترم شهر آن است که در شرایط فعلی کمک کنند تا مشکل این مجموعه حل شود و فضای مناسبی در اختیار بنیاد قرار گیرد.