آب‌بندان‌ها و کاهش خسارات سیل در مازندران

سایت دکتر احمد مظفری : صاحبنظران بر این باور هستند که آب‌بندان ها یکی از مهم ترین ضربه گیرها و مانع خسارت های سیلاب در مازندران است و به هیچ عنوان نباید اجازه داد این عرصه های طبیعی یا مصنوعی تخریب و یا از تعداد آنها کاسته شود.

به گزارش خبرنگار ایرنا، استان مازندران بیش از ۸۰۰ آب‌بندان بزرگ و کوچک را در خود جای داده و در کنوانسیون رامسر ثبت جهانی شده است.

در طول ۴۰۰ سال گذشته تا کنون این ظرفیت سبب شده است که کشاورزان و شالی کاران این استان بدون استفاده از فناوری های امروزی که با برق فعالیت دارند به کشت برنج بپردازند.

مردم استان همواره از این آب‌بندان‌ها برای امرار معاش زندگی خود استفاده می کردند و می کنند و با کشاورزی و صید ماهی در چارچوب قانون از این ظرفیت ممتاز برای کسب روزی حلال بهره می گیرند.

از طرف دیگر این آب‌بندان‌ها در شهرها که به عنوان یک سیستم خنک کننده و تعدیل درجه حرارت دما در تابستان محسوب می شدند در زمستان یا زمان سیلاب برای کنترل سیل در طول تاریخ برای مازندران اثربخش بودند.

در این پیوند تالاب بیش از ۵۰ هکتاری بحر ارم غربی بابل که در گذشته خشک و به ساخت و سازهای مختلف تبدیل شد یکی از این آب‌بندان‌های بزرگ مازندران است که می توانست در کنترل سیلاب نقش آفرین باشد.

هشدارهای مکرر هواشناسی مازندران نسبت به وقوع سیلاب در مازندران در ماه های اخیر به صورت هفته ای رسیده و تغیرات اقلیمی سبب شده است که سیلاب در این استان رو به افزایش باشد و مهم تر از آن اینکه صاحبنظران براین باورند که این سیلاب ها با شدت بیشتر در مازندران ادمه دار خواهد بود.

کارشناسان بر این باورند که تحت هیچ شرایطی نباید اجازه داد که از تعداد آب‌بندان‌ها در استان کاسته شود که این امر خسارت های سیلاب را به مراتب بیشتر از زمان فعلی خواهد کرد.

سیلاب سنگین ۱۳ آبان در غرب مازندران و در فاصله کمتر از ۲ هفته سیلاب ۲۶ آبان در شرق مازندران از جمله گواه این مطلب است که مازندران به یک استان سیلابی تبدیل شده است.

صاحبنظران دانشگاهی بر این باورند که تغییرات اقلیمی و گرمایش زمین که یک مسئله جهانی است و از طرفی دیگر کاهش پوشش جنگلی و مراتع در مازندران که سبب نفوذ کمتر بارش ها در زمین شده به همراه تغییر کاربری و گسترش ویلا سازی و توسعه شهری سبب شد که بارش های در استان سیل آسا و خسارت آفرین باشد.

آنها می گویند با توجه به گرم شدن زمین، گاز گلخانه ای سبب می شود نور خورشید در اتمسفر زمین حبس شود و این موضوع زمینه گرمایش زمین و بی نظمی را فراهم می کند که این بی نظمی و تغییر اقلیم رو به افزایش است و بنابراین بارش های سیل آسا در مازندران با توجه به تغییر کاربری های زیاد در استان بیشتر از این میزان هم خواهد شد.

صاحبنظران دانشگاهی بر این باورند که تغییرات اقلیمی، تغییر کاربری اراضی، کاهش پوشش جنگلی و تغییرات دمای هوا و توسعه شهری سبب بارش های سیل آسا در مازندران شده و این رویه با شدت بیشتری ادامه خواهد داشت.

در دنیا ۴۲ نوع تالاب وجود دارد که از این تعداد ایران دارای ۴۱ نوع آن است و تالاب های ساحلی همانند میانکاله از جمله آن است و تالاب‌های داخلی همانند ارومیه نوع دیگری از آنها محسوب می شود، در جهان یک نوع تالاب خاص هم وجود دارد که بی‌نظیر است و آن هم آببندان‌های استان مازندران هستند که به دلیل اینکه کنوانسیون رامسر در مازندران ثبت شد این نوع تالاب‌ نیز وارد لیست جهانی شده است و از جمله ۴۲ نوع تالاب ثبت شده جهانی هستند.

کاهش قدرت سیل

فوق دکتری مهندسی عمران- محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: آب‌بندان‌ها نقش مهمی در کاهش قدرت سیل دارند و نباید اجازه دهیم تعداد بیشتری از آبندان های مازندران از مدار خارج شوند.

عزیر عابسی با بیان اینکه رودخانه هایی که در کنار آب‌بندان‌ها قرار گرفتند و حوزه آبریز آنها ساخت و ساز نشده است کمتر سیلابی خواند شد بیان کرد: آب‌بندان‌ها و سیلاب ها تاثیر مستقیم بر روی هم دارند که هم کنترل کننده سیلاب هستند و هم اینکه آب‌بندان‌ها در زمان سیل ظرفیت گنجایش آنها تکمیل و در فصل کشاورزی استفاده می شود.

وی گفت: آب بندان های مازندران یا طبیعی هستند و یا ساخته دست انسانها که در هر ۲ مورد این منبع کنترل کننده سیلاب است.

عابسی اظهار داشت: در تاریخ ۴۰۰ سال گذشته تا کنون کشاورزان مازندرانی از ظرفیت آب‌بندان‌ها برای کشت برنج استفاده می کردند و به گونه ای احداث شد که بدون استفاده از پمپ آب قابلیت بهره برداری داشت.

وی با ذکر این مطلب که در دنیا ۴۲ نوع تالاب وجود دارد و از این تعداد ایران دارای ۴۱ نوع تالاب است، بیان داشت: در جهان یک نوع تالاب خاص هم وجود دارد که بی‌نظیر است و آن هم آببندان‌های استان مازندران است که به دلیل اینکه کنوانسیون رامسر در مازندران ثبت شد این نوع تالاب‌ وارد لیست جهانی شده است.

تخریب آب‌بندان‌ها ممنوع

فوق دکتری مهندسی عمران- محیط زیست گفت: در طول تاریخ چندین آب‌بندان مازندران از کاربری خود خارج و ساخت و ساز در آن انجام شد که دیگر نباید اجازه چنین کاری داده شود.

عزیر عابسی افزود: تالاب بحر ارم بابل یکی از تالاب های مازندران است، که در وسط شهر واقع شده بود اما متاسفانه تغییر کاربری داده و بناهای مختلفی در آن احداث شده است.

وی با بیان این مطلب که همانند تالاب بحر ارم بابل موارد متعددی در مازندران وجود داشت که تغییر کاربری داده شد، بیان داشت: آب‌بندان‌ها در مازندران در طول تاریخ کاربری های متعدد کشاورزی، شکار و صید ماهی به همراه تعدیل کننده هوا بود که نباید تعداد آنها از آمارهای موجود کمتر شود.

این استاد دانشگاه با بیان این که، آب بندان های مازندران علاوه بر اینکه زیبای بی نظیری برای شهروندان به ارمغان می آورند، افزود: نقش آنها در کنترل سیلاب غیر قابل انکار است و نباید از این ظرفیت مهم غافل شویم.

سیلاب مهمانی ماندگار

فوق دکتری مهندسی عمران- محیط زیست گفت: بنا بر تغییرات اقلیمی و افزایش گازهای گلخانه ای زمین گرم تر می شود و گازهای گلخانه ای نور خورشید در اتمسفر زمین را حبس می کنند که این امر باعث گرمای زمین و بی نظمی می شود.

عزیر عابسی افزود: این تغییر اقلیمی سبب می شود که شدت قدرت بارش در یک زمان کوتاه بسیار زیاد می شود.

وی بیان داشت: گرمای زمین قدرت انتقال آب و رطوبت را بالا می برد که این امر بارش های شدید را در سبب شده و این رویه در آینده هم ادامه دار خواهد بود.

این استاد صاحبنظر در حوزه محیط زیست کشور تصریح کرد: این تغییر اقلیم و گرمایش زمین که قدرت انتقال آب و رطوبت را بالا برده و سبب بارش های سیل آسا همانند مازندران است در برخی دیگر از نقاط جهان هم این امر اتفاق می افتد.

عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی نوشیروانی بابل در ادامه گفت که در حوزه آبریز مازندران در گذشته جنگل ها و مراتع بسیار زیادی وجود داشته است که این امر سبب می شد ۸۰ درصد از بارش در زمین نفوذ کند اما به مرور زمان با کاهش سطح جنگل ها و مراتع و گسترش شهر نشینی همانند شهرهای جدیدی همانند گتاب، زرگر شهر و مرزیکلا دیگر از محدوده جنگلی و مرتعی خارج و با آسفالت به مناطق شهری تبدیل شده است.

عابسی اضافه کرد: همانند این شهرها در بسیاری از نقاط دیگر مازندران هم این اتفاق رخ داده است که در حال حاضر نفوذ بارش های باران در زمین به کمتر از ۵۰ درصد رسیده و بقیه روان آب می شوند که این روان آب ها سیلاب ها را تشکیل می دهند.

به گزارش ایرنا، مازندران دارای ۲ تالاب بین‌المللی میانکاله و فریدونکنار و چندین تالاب و آبگیر محلی چون ساهون، لپو و پلنگان، ولشت، استخرپشت، گل‌پل، خضر نبی، شورمست، دریوک، سراندون و بالندون، گز و کندوچال است.

مازندران همچنین افزون بر ۸۰۰ قطعه آب‌بندان به مساحت ۱۷ هزار هکتار دارد. همه ساله در فصل زمستان۱۰۰ گونه پرنده مهاجر زمستان گذران با جمعیتی حدود ۳۰۰ هزار بال به مازندران مهاجرت می‌کنند.

بر اساس آمارهای رسمی، تاکنون بیش از ۴۹۰ گونه جانوری از رده‌های مختلف مهره‌داران اعم از پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان و ماهی‌ها در زیست‌بوم مازندران شناسایی شده‌اند.

پرندگان با ۳۱۷ گونه از ۵۸ خانواده، پستانداران با ۶۳ گونه و ۱۹ خانواده، دوزیستان با ۹ گونه از ۶ جنس و ۶ خانواده، خزندگان با ۲۶ گونه از ۲۱ جنس و ۱۱ خانواده و ماهی‌ها با ۷۵ گونه بخشی از تنوع زیستی حیات وحش مازندران را تشکیل می‌دهند.